İktisat DERS 6 Taban-tavan fiyat ile müdahale* spesifik- advolerem vergi

DOĞRUDAN MÜDAHALE
Taban fiyat politikası

*Taban fiyat denge fiyatının üzerinde olmalı.Devlet üreticileri korumak için uygular.*
Devlet piyasa müdahale etmeden önce piyasada oluşan denge fiyatı p1 ve q2 noktasındaydı.Sonrasında devlet müdahale edince fiyat p2 noktasına yükseldi .Talep edilen miktar fiyat yükselince q1 e geriledi . Üreticiler fiyat yükseldiği için daha fazla üretim yaptılar q3 düzeyinde üretim var ama tüketicilerde fiyat yükselince alamadı  yani üretilen mal üreticilerin elinde patladı (q1-q3 arası  kadar arz fazlası oldu).

Örnek:Piyasa talep denklemi Qd=40-2P , Piyasa arz denklemi Qs=20+2P olan bir piyasaya devlet 10 tl lik taban fiyat uyguluyor.ARZ fazlasını bulun ?

Yeni fiyatımız 10 tl olduguna göre D(talep) ve S (arzı) bulalım .
Qd=40-20=20       Qs=20+20=40

talep 20 arz 40 olduğuna göre arz fazlası olduğu açıkla belli olmuştur. 20 arz fazlası var.

Grafik olarak.












Tavan fiyat politikası
Devletin tüketicileri korumak amacıyla özellikle gıda ürünlerinde , uyguladığı politikadır.Piyasa fiyatının altında olmalı.


Yanda görüldüğü gibi piyasa fiyatı p1-Q1 iken  devlet tavan fiyat politikası uyguladığında üreticiler (s)  , P0 fiyatında Q0 kadar mal üretirler ,ama tüketicilerdeP0 fiyatında Q2 kadar mal almak istiyor üreticelrde buna yanaşmiyor bu şekilde bi talep fazlası ortaya çıkıyor.

Kıtlık rantı mevzusuna gelince , üreticiler düşük fiyattan ürünlerını satmak istemez e piyasada da ürün kıtlaşır herkes bulmakda zorlanır  parası olan kişilerde ürünü yüksek fiyattan almak isteyince üreticiler çakallık yaparlar devlet düşük fiyata sat desede bunlar yüksek fiyattan alıcı bulurlar p2  fiyattan satarlar ..

(Anlatım karmaşık geldiyse Kemal sunalın Devlet kuşu filminde bakkal sahnesinde toz şeker almaya geliyor bi müşteri bakkal sahibi de yok şeker diyor . Kemal sunalda nasıl yok şurada var ya deyince sus diyor bakkal sahibi ilerde zam gelecek  deyip satmıyor .yüksek fiyat vermiş olsaydı satardı ama :)


Talep fazlasını da önceki örnekteki gibi Q ve S yerine koyun tavan fiyatı talep fazlasını bulursunuz.O yüzden direk kıtlık rantı mevzusunda örnek vereyim.

örnek :Talep denklemi 100-2P , Arz denklemi Qs= 20+2P olan bir piyasada devlet taban fiyatı 10 tl olarak belirlemiştir.Kıtlık rantı ?

Qd=100-20=80   Qs=20+20=40


 ŞİMDİ üreticler diyorki ben 10 tl ye sadece 40 ürün satarim .talep 80 olduğu halde (40 talep fazlası)..Ama bu 40 ürün içinde yüksek fiyat verenlere öncelik veriyor satıcımız 40 ürüne  Q=40 dersek
40=100-2P 'den P= 30 bulunur .yani bu 40 ürünümüde 30 tl verenlere öncelikle satarım karaborsacılık yapıyor burda.
Karaborsa fiyatını da bulduğumuza göre kıtlık rantı taralı alan yani dikdörtgenin alanıdır.
20x40 =800'dür



Vergilendirme ile müdahale
Hükümetler mallar üzerinde spesifik ve advolerem vergi olmak üzere 2 tür vergi alırlar.Brim üzerinden alınan vergiye spesifik, malın satışı üzerinden alınan vergiye advolerem vergi denmektedir.

Spesifik vergi
Spesifik vergilerde vergi arz (s)ın denklemine eklenir. Örneğin devlet birim mal üzerinden 10 tl vergi alıyor derse bunu S denkelmine ekleyip buluruz.

Ör:Ters talep denklemi P=100-4Q ,ters arz denklemi P=40+2Q olan bir piyasada devlet birim başına 12 tl vergi koymuştur.

Öncelikle ilk yapmanız gerek soru P ile başlamlı .(Q İle başaldıysa P 'liye çevşirin)
sonrasında vergi öncesi fıyatı ve vergi sonrası oluşan fiyatı bulalım.

vergi öncesi                                        vergi sonrası
100-4Q=40+2Q                                  yeni arz p= 40+12+2Q
Q=10                                                      P=52+2Q
P=60              
                               100-4Q=52+2Q
                                 Q=8   P=68
            
Vergi sonrası oluşan fiyat 68 tl .Peki bunun ne kadarını tüketici ne kadar üretici öder.



 Denge noktasında p=60  ..bu fiyatında üzerinde kalan kısım tüketicilerin ödediği ,altında kalan kısım üreticilerin ödediği kısımdır.


Tüketici=68+60 =8 tl vergi ödemiş
Üretici=60-56=4 tl  (toplam 12 tl vergi varsa, 8 ini üretici öderse geriye kalan 4 tl, onuda üretici ödemek zorunda)



Advolerem vergi
Buradada vergi arzın fiyatına eklenir ama burada eklendiğinde S eğrisinin paralel biçimde değilde eğim biçiminde etkiler .(vergi eğimin dikleşmesine neden olur).

Örnek:Ters talep denkleminin P=188-0.5Q ,ters arz denkleminin P=100+0.5Q olan bir piyasada devlet satılan mala %40 oranında advolerem vergi uyguluyor.tüketici  ve üretici ne kadarını öder ?

vergi öncesi                                     vergi sonrası
188-0.5Q=100+0.5Q                       yeni arZ P=(100+0.5Q).(1+0.40)
Q=88                                                P=140+0.7Q
P=100+0.5(88)=144                    
                 
                                  188-0.5Q=140+0.7Q
                                  1.2Q=48
                                  Q=40
                                  P=140+0.7(40)=168

Devlet vergilenedirme yapacağı gibi sübvansiyon(teşfik) da verebilir.bunuda S(arzın) fiyatından çıkartırız.vergi derse ekle süb derse çıkar (!!! S(arz) 'a ekle sadece!!!)   ÖNCE ters fonsiyona çevir P ' ile başlayan.